Cần lắm đôi bàn tay của những cô đỡ thôn bản

Ở nhiều thôn, làng của các huyện vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn của tỉnh Bình Định, nơi người dân sống cách xa cơ sở y tế, việc sinh đẻ của phụ nữ đều trông cậy vào các cô đỡ thôn bản. Trong nhiều năm qua, nhờ đội ngũ này, việc chăm sóc sức khỏe sinh sản cho chị em phụ nữ độ tuổi sinh đẻ, nhiều ca sinh đẻ ở những vùng này của tỉnh đã được thực hiện an toàn, góp phần cùng ngành Y tế hoàn thành tốt nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cho nhân dân vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn. Vì thế, việc phát triển mô hình cô đỡ thôn bản ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn là việc làm rất cần thiết của ngành Y tế để giúp cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ tiếp cận được dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản tốt, sinh nở an toàn hơn.

Trước những khó khăn trong việc chăm sóc sức khỏe sinh sản cho phụ nữ ở vùng sâu vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, từ năm 2009 đến nay, được sự hỗ trợ từ Chương trình mục tiêu quốc gia, Quỹ Dân số Liên hợp quốc, Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc, Tổ chức Y tế thế giới... tỉnh Bình Định đã triển khai Dự án cô đỡ thôn bản nhằm đào tạo kiến thức cấp cứu sản nhi, chăm sóc sức khỏe sinh sản cho thai phụ ở các xã đặc biệt khó khăn, đặc biệt là phụ nữ dân tộc thiểu số. Trong đó, Dự án đã đào tạo được 30 cô đỡ thôn bản tại huyện An Lão, 01 huyện đặc biệt khó khăn của tỉnh.

Huyện An Lão, tỉnh Bình Định có 31.000 người, gồm 9 xã và 01 thị trấn với 57 thôn, trong đó 40 thôn là đồng bào dân tộc thiểu số Hrê và Bana. Hiện nay toàn huyện An Lão có 30Cô đỡ thôn bản đã được đào tạo từ 6 tháng trở lên về công tác chăm sóc sức khỏe cho bà mẹ và trẻ em tại các xã trong huyệnvới các kỹ năng cơ bản trong phát hiện quản lý thai nghén, đỡ đẻ sạch, chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh ngay sau sinh; tư vấn, thuyết phục người dân đến khám thai và sinh đẻ tại các cơ sở y tế... Sau những năm triển khai, đến nay mô hình “Cô đỡ thôn bản” đã rất thành công với việc thực hiện hiệu quả các hoạt động: làm mẹ an toàn, can thiệp, tư vấn, nâng cao chất lượng CSSKSS, chăm sóc sơ sinh, phát hiện và chuyển tuyến kịp thời cho thai phụ có nguy cơ tai biến sản khoa. 

Theo chị Hoàng Thị Mỹ Lê, Phụ trách Đội Bảo vệ sức khỏe bà mẹ trẻ em - Kế hoạch hóa gia đình, Trung tâm Y tế huyện An Lão, cho biết:” Huyện An Lão hiện có 30 cô đỡ thôn bản đã được đào tạo và hoạt động rất tích cực, đạt hiệu quả, phù hợp với địa bàn miền núi khó khăn đã đạt được các kết quả cao như 93% số thai phụ được cô đỡ thôn bản thăm thai tư vấn, 60% thai phụ được chăm sóc sau đẻ... Đặc biệt, tại các xã này không còn xảy ra hiện tượng tai biến sản khoa, tử vong mẹ, con. Sau một thời gian triển khai, có thể khẳng định dự án đã phát huy tác dụng. Trước năm 2009, phần lớn phụ nữ mang thai không đi khám thai, không được phát hiện các biểu hiện bất thường về thai nghén, tỷ lệ phụ nữ tự sinh con tại nhà chiếm tỷ lệ cao, vì thế nhiều phụ nữ mắc tai biến sản khoa dẫn đến tử vong mẹ và trẻ sơ sinh. Từ năm 2010 đến nay, được sự tuyên truyền, hướng dẫn của các cô đỡ thôn bản, chị em phụ nữ đã đến trạm y tế xã đăng ký quản lý thai, khám thai và đến cơ sở y tế để sinh đẻ, tiêm phòng uốn ván cho mẹ và tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin cho trẻ em trong độ tuổi quy định…”.

Xã An Hưng là xã miền núi thuộc huyện An Lão, gồm 5 thôn nằm cách xa nhau, địa hình phức tạp, giao thông đi lại khó khăn. Toàn xã có 393 hộ gia đình, trong đó hộ nghèo là 89,63% chủ yếu là người dân tộc H’rê, sống chủ yếu bằng nghề nông, đời sống còn gặp nhiều khó khăn. Đồng thời, trình độ dân trí không đồng đều nên việc người dân được tiếp cận với các dịch vụ y tế, đặc biệt về công tác quản lý phụ nữ có thai, chăm sóc sức khoẻ sinh sản, chăm sóc sức khỏe trẻ em…còn gặp nhiều khó khăn. Tại xã An Hưng huyện An Lão, đa phần các sản phụ đã chọn trạm y tế xã hoặc đến bệnh viện để sinh con. Tuy nhiên, các trạm y tế đều nằm ở trung tâm xã nên còn cách xa các bản làng của người dân. Điều kiện giao thông khó khăn, những ngày mưa gió, người dân chỉ có thể đi bộ ra trung tâm. Vì thế, nếu gia đình có sản phụ trở dạ, họ chỉ có thể sinh con ở nhà, trông cậy vào sự giúp đỡ của các cô đỡ thôn bản. Hiện tại xã An Hưng chỉ còn 03 cô đỡ thôn bản đang làm công việc chăm sóc sức khỏe sinh sản cho chị em trong độ tuổi sinh đẻ. Các cô đỡ thôn bản cho biết từ năm 2010, sau khi kết thúc khóa đào tạo 6 tháng về cô đỡ thôn bản các chị trở thành các cô đỡ thôn bản của xã và được hỗ trợ số tiền 200.000 đồng/tháng.

Điển hình chị Đinh Thị Dế sinh năm 1988 là Cô đỡ thôn bản tại thôn 1 xã An Hưnghuyện An Lão tỉnh Bình Định, trong năm qua đã được Trung tâm Y tế huyện An Lão và Trạm Y tế xã An Hưng đề nghị Sở Y tế tặng Giấy khen vì đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Chị Đinh Thị Dế được đào tạo về Cô đỡ thôn bản từ năm 2010 và sau khi hoàn thành khóa học chị về lại địa phương sinh sống và được phân công nhiệm vụ đỡ đẻ tại nhà, đẻ rơi, khám thai và quản lý thai nghén tại nhà; chăm sóc sức khỏe bà mẹ khi mang thai; chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh sau đẻ; tuyên truyền, vận động phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ áp dụng biện pháp tránh thai hiện đại; khám phụ khoa định kỳ và sàng lọc phát hiện sớm ung thư cổ tử cung bằng phương pháp VIA; vận động phụ nữ mang thai tiêm phòng uốn ván đầy đủ đúng lịch; vận động phụ nữ đẻ tại cơ sở y tế đạt tỷ lệ cao; tuyên truyền về cách phòng chống suy dinh dưỡng, thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi... Trong nhiều năm qua, chị luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, luôn phối hợp tốt với các ban, ngành, đoàn thể trong thôn, góp phần vào công tác chăm sóc sức khỏe người dân tại địa phương đạt kết quả cao.

“Mặc dù gặp nhiều khó khăn vất vả trong cuộc sống, hiện nay, chị không nhận được bất cứ sự hỗ trợ vật chất nào thêm nhưng chị vẫn cố gắng hoàn hành tốt công việc của một cô đỡ thôn bản, vẫn rất lạc quan, yêu nghề; luôn làm tốt công tác vận động tuyên truyền nên người dân địa phương cũng đã nhận thức tốt về công tác tự phòng bệnh cho bản thân, gia đình và cộng đồng. Nhờ vậy, trong những năm qua tại xã không có xảy ra tử vong mẹ và trẻ em, tỷ lệ phụ nữ đẻ tại cơ sở y tế đạt 100%; phụ nữ mang thai được quản lý thai và đến khám thai tại Trạm y tế đạt 98%; phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ áp dụng biện pháp tránh thai đạt 66,95%; tỷ lệ phụ nữ mang thai được tiêm phòng uốn ván đầy đủ đúng lịch đạt 100%; tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em trong những năm qua đạt so với chỉ tiêu đề ra, hướng dẫn cho bà mẹ mang thai trong 3 tháng đầu đến Trạm y tế để được hướng dẫn sàng lọc trước sinh và sau sinh nhằm phát hiện những nguy cơ cho em bé...”, chị Dế chia sẻ.

Chị Trần Thị Bích Vanh – Chuyên trách PCSDDTE – KHHGĐ - Trạm Y tế xã An Hưnghuyện An Lãocho biết: “Rào cản lớn nhất trước kia của cô đỡ thôn bản là do người dân ở đây có phong tục tập quán sống lạc hậu, phụ nữ trước khi sinh phải được cúng bái, rồi bắt uống rễ cây. Từ khi có đội ngũ cô đỡ thôn bản trong việc giúp đỡ chăm sóc chị em phụ nữ mang thai ở đây, họ đã đến nhà tuyên truyền, khích lệ, vận động bà mẹ; bên cạnh đó đến các gia đình tuyên truyền để họ thay đổi tập quán nên chị em phụ nữ đã đi khám thai và sinh con tại cơ sở y tế đạt 100%. Đó là điều rất mừng cho Trạm Y tế xã nói riêng cũng như trên địa bàn huyện nói chung”.

Chị Đinh Thị Nhung – bà mẹ đang mang thai tháng thứ 5 ở thôn 1 xã An Hưng huyện An Lão cho biết:” Nhờ có cô đỡ thôn bản như chị Đinh Thị Dế thường xuyên tuyên truyền vận động chị em tham gia lớp đào tạo về tập huấn chăm sóc bà mẹ đang mang thai, tư vấn về lịch khám thai, chế độ ăn uống cho bà mẹ khi mang thai, sức khỏe, chăm sóc cho trẻ sơ sinh...Khi có những việc không rõ thì hỏi thăm ngay các cô đỡ thôn bản như khi mang thai cần cung cấp chế độ dinh dưỡng như thế nào cho phù hợp, cần kiêng cữ gì không trong 3 tháng đầu, 3 tháng giữa, 3 tháng cuối; có cần đi xét nghiệm gì không...nên chị em ở thôn phần nào đã yên tâm hơn cho vấn đề sức khỏe sinh sản của mình, luôn tin tưởng vào sự giúp đỡ, tuyên truyền vận động của cô đỡ thôn bản và mong muốn các cô đỡ thôn bản hỗ trợ thêm nhiều kiến thức để phòng bệnh cho bản thân và gia đình mình”.

Hiện nay, vai trò của cô đỡ thôn bản đối với vùng sâu, vùng đặc biệt khó khăn là điều không thể phủ nhận. Nhờ có các cô đỡ thôn bản mà các trạm y tế dễ dàng quản lý được số phụ nữ mang thai trong xã; vận động được nhiều chị em đi khám thai, chọn nơi sinh con an toàn hoặc được đỡ đẻ tại nhà, phát hiện nguy cơ tai biến để vận động gia đình chuyển lên tuyến trên, góp phần làm giảm tỷ lệ tử vong ở mẹ và trẻ sơ sinh.

Công việc của cô đỡ thôn bản quan trọng, vất vả là vậy nhưng hiện nay các chế độ đãi ngộ với lực lượng này còn quá thấp, phụ cấp quá thấp và thậm chí không có phụ cấp nào thêm, nếu không thực sự tâm huyết với nghề thì bản thân các cô đỡ thôn bản không thể hoạt động được; bởi ngoài công việc chuyên môn, các cô đỡ vẫn phải đi làm nương rẫy, tăng gia sản xuất, chăn nuôi để duy trì cuộc sống gia đình, không thể tập trung hoàn toàn thời gian vào công việc chuyên môn. Cũng chính vì lý do này mà hiện nay phát triển mạng lưới cô đỡ thôn bản trên địa bàn tỉnh còn gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, để mô hình cô đỡ thôn bản ở vùng sâu vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số được nhân rộng và duy trì bền vững, đòi hỏi các cấp, ngành liên quan cần có những động thái quan tâm tích cực hơn nữa và có những chính sách tạo điều kiện cho các cô đỡ thôn bản yên tâm làm việc tốt hơn trong thời gian đến./.